بجنورد شهری با پیشینهای غنی، مردمی فرهنگمدار و جغرافیایی منحصربهفرد است؛ اما علیرغم این ظرفیتهای گسترده، هنوز نتوانسته جایگاه واقعی خود را در حوزه گردشگری منطقهای و ملی به دست آورد. در حالیکه بسیاری از شهرهای کوچکتر با سرمایهگذاریهای ساده و کمهزینه به مقاصد شناختهشده گردشگری تبدیل شدهاند، بجنورد همچنان در مرحله بالقوه باقی مانده است. توسعه گردشگری نهتنها یک اقدام فرهنگی است، بلکه یک رشته اقتصادی پایدار است که میتواند صدها فرصت شغلی برای جوانان ایجاد کند، درآمد پایدار برای شهر فراهم سازد، هویت فرهنگی را تقویت کند و رونق اجتماعی و اقتصادی گستردهای رقم بزند.
برای رسیدن به چنین سطحی از توسعه، لازم است نگاه مدیریت شهری تغییر کند. گردشگری فقط ساخت هتل یا ایجاد یک جاذبه جدید نیست؛ بلکه مجموعهای از اقدامات هماهنگ و هوشمندانه است که از احیای فرهنگ تا برگزاری رویداد، از ساماندهی فضاهای شهری تا معرفی ظرفیتهای طبیعی و روستایی را دربرمیگیرد. شورای شهری که قصد دارد بجنورد را به مقصد گردشگری تبدیل کند، باید نگاه جامع و برنامهمحور داشته باشد.
بازگشت به ریشههای فرهنگی و تبدیل آنها به فرصتهای اقتصادی
بجنورد مرکز تنوع فرهنگی خراسان شمالی است؛ محل زندگی کردها، ترکها، ترکمنها، فارسها، بلوچها و سایر اقوامی که هرکدام میراث، موسیقی، لباس، صنایعدستی و آیینهای خود را دارند. این تنوع یکی از منحصربهفردترین داراییهای شهر است و بهدرستی میتواند آن را به مقصد فرهنگی کشور تبدیل کند. اما متأسفانه این گنجینه بزرگ کمتر معرفی شده و کمتر در قالب رویداد یا محصول فرهنگی ارائه شده است.
احیای ظرفیتهای فرهنگی یعنی:
- جانبخشی به موسیقیهای اصیل محلی،
- نمایش آیینهای بومی در قالب جشنوارههای فصلی،
- حمایت از هنرمندان صنایعدستی،
- ایجاد بازارچههای دائمی فرهنگ و هنر،
- و ثبت و معرفی میراث ناملموس بجنورد به گردشگران و رسانههای ملی.
اگر شورا این فعالیتها را سازماندهی و حمایت کند، میتواند فرهنگ بجنورد را از حالت صرفاً محلی خارج کرده و به محصول فرهنگی قابلعرضه تبدیل کند. نتیجه این فرآیند، افزایش هویت شهری، رونق اقتصادی برای هنرمندان و جذابتر شدن شهر برای گردشگران داخلی و خارجی است.
توسعه رویدادهای شهری؛ شهر بدون رویداد، مقصد گردشگری نمیشود
هیچ شهری بدون رویداد گردشگری موفق نشده است. رویدادها ایجاد هیجان میکنند، رسانهها را جذب میکنند، توجه گردشگران را جلب میکنند و جریان اقتصادی موقت اما قدرتمندی به شهر تزریق میکنند. بجنورد باید تقویم سالانه رویدادهای خود را داشته باشد؛ تقویمی که هر ماه آن، یک مناسبت بزرگ شهری، فرهنگی یا هنری را دربرگیرد.
رویدادهای قابل اجرا شامل:
- جشنواره بزرگ اقوام خراسان شمالی،
- جشن ملی آیینها و لباسهای محلی،
- نمایشگاه صنایعدستی و سوغات محلی،
- فستیوال موسیقی کردی، ترکمنی و ترکی،
- جشنواره غذاهای سنتی بجنورد،
- و رویدادهای ورزشی و تفریحی در بوستانها و مناطق طبیعی.
این رویدادها علاوه بر جذب مسافران، روح تازهای به شهر میبخشند و موجب مشارکت فعال جوانان، هنرمندان و کسبوکارهای محلی میشوند. شورای شهر نقش مهمی در برنامهریزی، حمایت مالی، تسهیل مجوزها و تبلیغات گسترده چنین رویدادهایی دارد.
معرفی فرهنگ قومیتها؛ ظرفیت منحصربهفردی که باید دیده شود
یکی از مزیتهای بزرگ بجنورد، وجود اقوام مختلفی است که فرهنگ آنها در لباس، موسیقی، معماری، خوراک، آداب و رسوم و حتی زبان روزمره نمود دارد. بسیاری از استانهای ایران چنین تنوعی ندارند و ناچارند با سرمایهگذاری سنگین، جاذبههای مصنوعی ایجاد کنند. اما بجنورد نیازی به «ساختن» ندارد؛ فقط باید آنچه دارد را معرفی و روایت کند.
برای معرفی فرهنگ قومیتها، مدیریت شهری باید تمرکز کند بر:
- ایجاد تالار دائمی فرهنگ اقوام،
- ایجاد مسیر گردشگری فرهنگی (Cultural Route) در سطح شهر،
- برگزاری تورهای شهری با راهنمایان محلی،
- تهیه مستندهای رسمی و انتشار در رسانهها و شبکههای اجتماعی،
- نصب تابلوهای فرهنگی در محلههای تاریخی،
- و حمایت از رستورانها و کافههایی که غذاهای اصیل اقوام را ارائه میدهند.
چنین اقداماتی هویت بجنورد را تثبیت میکند و آن را از یک شهر عادی به یک مقصد گردشگری فرهنگی تبدیل میکند.
گردشگری روستایی و طبیعی؛ ثروتی که در اطراف شهر پنهان مانده است
اطراف بجنورد مملو از روستاهای زیبا با معماری سنتی، مناظر چشمنواز طبیعی، باغها، دشتها، چشمهها و مناطق ییلاقی است. اگر این ظرفیتها به شکلی اصولی معرفی و ساماندهی شوند، گردشگری روستایی میتواند به موتور اقتصادی پایدار تبدیل شود. بسیاری از روستاهای ایران امروز از طریق اقامتگاههای بومگردی، فروش صنایعدستی، غذاهای محلی و میزبانی گردشگران رشد قابلتوجهی کردهاند.
شورا میتواند در این مسیر اقداماتی همچون:
- تسهیل مجوزهای بومگردی،
- آموزش مردم محلی برای میزبانی گردشگران،
- ایجاد مسیرهای طبیعتگردی استاندارد،
- تبلیغ ظرفیتهای طبیعی در سطح ملی،
- و توسعه زیرساختهای روستایی (راه، روشنایی، تابلوهای راهنما)
را اجرا کند.
این اقدامات علاوه بر ایجاد اشتغال، موجب جلوگیری از مهاجرت روستاییان و توسعه اقتصادی پایدار میشود.
نتیجهگیری؛ بجنورد میتواند مقصد نخست گردشگری خراسان شمالی باشد
بجنورد برای تبدیلشدن به مقصد گردشگری، نیازی به ساختن جاذبههای مصنوعی ندارد؛ این شهر از قبل همهچیز دارد: فرهنگ غنی، قومیتهای متنوع، طبیعت چشمگیر، موسیقی اصیل، غذاهای منحصربهفرد و مردم خونگرم. تنها نیاز آن، برنامهریزی، هماهنگی و نگاه توسعهمحور است. شورای شهری که گردشگری را یک فرصت اقتصادی جدی بداند، میتواند بجنورد را در مسیر رشد قرار دهد؛ مسیری که منجر به اشتغال جوانان، افزایش درآمد شهری، تقویت هویت فرهنگی و رونق اجتماعی خواهد شد.